05. Leven lang leren: Noodzaak in plaats van luxe

21-10-2020

8 minuten

Koen

Technologische en maatschappelijke ontwikkelingen werken voortdurend in op de manier waarop we leven en werken. Nieuwe technologieën evolueren continu, kennis veroudert steeds sneller en mensen gaan steeds langer werken. Bestaande en nieuwe banen vereisen andere kennis, vaardigheden en karaktereigenschappen, wat vraagt om een beroepsbevolking die zich moet blijven ontwikkelen. Sommige traditionele banen belanden door techinnovaties op de historische vuilnisbelt, terwijl de voortschrijdende digitale innovatie juist ook weer compleet nieuwe functies en taken schept.

Het stormachtige tempo waarin baanbrekende technologieën als kunstmatige intelligentie (AI), machine learning, het Internet of Things (IoT) en robotisering zich ontwikkelen, versnelt die ontwikkeling alleen maar. Met het oog op de digitale toekomst hamerde een door de SER en OESO opgesteld rapport al in 2019 op de noodzaak van een leven lang leren en ontwikkelen. Het rapport constateert dat investeren in menselijk kapitaal belangrijker is dan ooit: “We zullen steeds slimmer moeten gaan werken om ons verdienvermogen te behouden. Een goed opgeleid personeelsbestand is de motor voor productiviteitsgroei en economische vooruitgang.”

In een tijd waarin continue verandering zo’n beetje de enige constante is, vormt een mbo-, hbo- of wo-diploma niet langer een garantie voor werkzekerheid. Sterker, uit een in opdracht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uitgevoerd onderzoek blijkt dat circa de helft van werkend Nederland zonder bij- of omscholing over tien jaar niet meer geschikt is voor zijn of haar werk. Vooral het aanscherpen van de digitale vaardigheden is een essentieel aandachtspunt.  

Het verbeteren van de digitale knowhow is zowel voor werknemers als organisaties een absolute voorwaarde om toekomstbestendig te blijven. Maar het is ook een klus die veel investeringen vergt van werkgevers, werknemers en de overheid. In dit artikel presenteren we een blauwdruk voor een leven lang leren op techgebied.

Wat is een leven lang leren?

Een leven lang leren is een term die stoelt op drie leervormen. De bekendste, en voor de meeste mensen ook meest vertrouwde, is het georganiseerd leren dat uiteindelijk uitmondt in een diploma of certificaat. Niet-formeel leren heeft betrekking op georganiseerd leren zonder dat hier een diploma of certificaat aan vasthangt, terwijl informeel leren een sterke doe-factor heeft.

Een leven lang leren betekent afstappen van het traditionele stramien school-werk-pensioen. Leren stopt niet als je de school of universiteit vaarwel zegt.

Een leven lang leren en ontwikkelen bestaat volgens het gerenommeerde accountants- en belastingadviseursbedrijf PricewaterhouseCoopers (PwC) uit het ‘in elke levensfase ondernemen van doelgerichte leeractiviteiten met het doel kennis, vaardigheden en competenties te versterken’. Deze mindset gaat verder dan alleen kennis vergaren; ook het aanscherpen van vaardigheden en aanpassen van attitudes maken onderdeel uit van het leerspectrum dat hoort bij een leven lang ontwikkelen.

De Nederlandse situatie

Volgens onderzoek van Eurostat is de bereidheid om een leven lang te leren vrij groot in ons technocratische kikkerlandje. Het aantal werkende mannen en vrouwen in de leeftijdsgroep 25-64 dat een opleiding of training volgt ligt rond de twintig procent. Hoewel werkenden tussen de 55 en 64 jaar minder vaak deelnemen aan formele en niet-formele leertrajecten dan hun jongere collega’s, is de participatiegraad van oudere werknemers de laatste jaren wel gestegen. Daarnaast zien we dat de bereidheid om een leven lang te leren toeneemt naarmate het opleidingsniveau stijgt. ‘Mijn huidige werk beter doen’ is de vaakst genoemde reden om het concept van een leven lang leren en ontwikkelen te omarmen.

De vaardigheden van de toekomst

Hoewel elke baan natuurlijk gepaard gaat met functiespecifieke kennis en vaardigheden, identificeert het bovengenoemde SER-rapport een aantal gewenste vaardigheden en persoonskenmerken voor de eenentwintigste eeuw die arbeidsmarktexperts universeel erkennen. Dit zijn:

  • creativiteit;
  • emotionele intelligentie;
  • sociale en communicatieve vaardigheden;
  • e-skills;
  • IT-kennis;
  • ondernemerschap;
  • zelfkennis;
  • werken met nieuwe informatie.

Zeker het aandeel van digitale vaardigheden in de totale skillset is de laatste jaren flink gegroeid. Een ontwikkeling die dankzij de opmars van technologieën als AI, IoT, robotisering, VR en blockchains voorlopig niet tot stilstand zal komen.

EEN LEVEN LANG LEREN EN ONTWIKKELEN: MANIEREN EN METHODEN

Kortom: een leven lang leren is geen luxe, maar noodzaak. Zeker als het aankomt op techtraining. Gelukkig zijn er volop manieren om de theorie achter een leven lang ontwikkelen te vertalen naar praktische werkvormen en ontwikkeltrajecten.

Focus op doorlopende ontwikkeling

Leren binnen organisaties wordt steeds meer een doorlopend proces. Logisch, aangezien we leven in een dynamisch en techgedreven ondernemersklimaat waarin marktbehoeften en -wensen sneller veranderen dan ooit. Dat geldt zeker voor de IT-kant van bedrijfsprocessen en diensten. Wat vandaag hip en hypermodern is, kan over een maand nieuws van gisteren zijn. Doorlopende ontwikkeling volgens het principe ‘practice makes perfect’ zorgt ervoor dat kennis en vaardigheden continu up-to-date blijven.

Een goed praktijkvoorbeeld van doorlopende ontwikkeling is het agile werken dat in IT-kringen steeds meer gemeengoed wordt. Bij het ontwikkelen en testen van nieuwe applicaties, systemen en toepassingen wordt in toenemende mate gewerkt met korte sprints en iteraties. Hierdoor is het gemakkelijker om al werkend bij te sturen en snel te reageren op veranderende behoeftes vanuit de markt of eindgebruiker.

Doorbraken op het gebied van techinnovatie als geavanceerde AI, virtual reality en augmented reality bieden bovendien uitstekende mogelijkheden om doorlopende ontwikkeling te integreren in de dagelijkse werkpraktijk. Denk bijvoorbeeld aan een AI-tool die ziet wanneer een medewerker een techtraining nodig heeft en die dan ook automatisch geeft in de vorm van e-learning of een uitgebreidere cursus.     

Training on the job

De naam zegt het al: training on the job bestaat bestaat niet uit het luisteren naar voorgebakken Powerpointpresentaties in een muffe conferentiezaal, maar speelt zich af in de dagelijkse werkomgeving. De leerprocessen zijn stevig ingebed in de werkpraktijk, waarbij veelal gebruikgemaakt wordt van apparatuur, documenten en materialen waarmee een medewerker dagelijks van doen heeft. Deze vorm van informeel leren is intensief en praktijkgericht. Het hoofddoel is om mensen binnen een kort tijdsbestek grote stappen in hun ontwikkeling te laten zetten.

Neemt een bedrijf bijvoorbeeld nieuwe applicaties, software of computerprogramma’s in gebruik die nauw communiceren met al gebruikte IT-systemen? Werkend leren is dan de beste manier om medewerkers te laten wennen aan de nieuwe techniek. Omdat training on the job de nadruk legt op doen in plaats van luisteren, maken mensen sneller de vertaalslag van de theorie naar de praktijk. Bovendien krijgen medewerkers gelijk feedback op de geboekte leerresultaten en kunnen ze de praktische waarde van een training direct in werksituaties toetsen. Sluit het geleerde aan op de wensen van de medewerkers en de uitdagingen van de actuele arbeidsmarkt? En zijn er nog verbeterpunten? Training on the job geeft sneller en duidelijker antwoord op deze vragen dan klassikale leertrajecten.

Kijk naar de beste voorspeller van succes

Een mens is meer dan een cv, academisch papiertje of verzameling branchespecifieke certificaten. Zeker in het snel veranderende IT-universum zegt een cv lang niet alles. Het vertelt wat iemand vroeger heeft geleerd en gedaan, maar zegt weinig over iemands actuele kennis, prestaties en verborgen potentieel.

Wie iemand is, blijkt in de praktijk meestal veel belangrijker te zijn. Factoren als leergierigheid, ambitie, karakter en een wederzijdse klik tussen een organisatie en werknemer zijn meestal betere voorspellers van succes dan papiertjes en harde werkervaring.

Softwareontwikkeling is een goed voorbeeld van een deelterrein dat een belangrijke rol reserveert voor mensen die niet per se ‘klassieke’ IT’ers zijn. Ontwikkelwijzen als low- en no-code maken het namelijk mogelijk om gave en functionele applicaties te bouwen met een minimum aan code. Veel ontwikkelaars die low- en no-code gebruiken zijn dan ook ‘citizen developers’: mensen die geen formele ICT-opleiding hebben doorlopen, maar wel interesse in en een passie voor technologie en softwareontwikkeling hebben.

 Young_Coders is een schoolvoorbeeld van een bedrijf dat vooral zoekt op profiel in plaats van op functie, diploma of werkervaring. Er zijn namelijk ook jonge toptalenten die geen ICT-studie hebben gevolgd, maar bijvoorbeeld een biologische, scheikundige, natuurkundige, statistische of econometrische achtergrond hebben. Tijdens hun studie, werk of hobby zijn ze vaak in contact gekomen met programmeren in Python of Java, waardoor hun interesse in het vakgebied is ontstaan of verder aangewakkerd is. Wij zien dat zijinstromers zich met de juiste bij- of omscholing vaak ontwikkelen tot kundige IT-specialisten. Juist ómdat ze geen IT achtergrond hebben, zijn ze in staat om creatief en innovatief met programeertalen om te gaan.

De juiste techtrainingen

IT op de juiste manier gebruiken vraagt meer dan alleen een theoretische achtergrond, net zoals iemand nog niet direct een geweldige chauffeur is op het moment dat hij het rijbewijs haalt. Omdat IT bovendien continu in beweging is, is bij- of omscholing door het regelmatig volgen van de juiste techtrainingen een absolute must om bij te kunnen blijven in een van de meest dynamische branches die er is.

Ons IT Challengership is voor zijinstromers een mooie manier om te ontdekken welke IT-carrière bij je past. Ontdek je graag hoe het ‘brein’ van een bepaalde applicatie werkt en vind je het leuk om die data ook op een heldere manier te delen met de eindgebruiker? En wil je alles van de techniek aan zowel de voor- als achterkant weten, zodat je ook zelf een applicatie kunt ontwerpen? Dan is een loopbaan als full-stack developer waarschijnlijk helemaal je ding. Ben je een abstracte denker die vooral geïnteresseerd is in de werking van een applicatie en de visuele toeters en bellen liever overlaat aan anderen? Dan ben je uit het juiste hout gesneden om als back-end developer het IT-landschap te bestormen.

Je kunt ook onze test maken om te ontdekken welke rol misschien wel bij jou past.

TEST YOURSELF

Het belangrijkste verschil tussen een Challengership en klassiek traineeship is dat het eerste een stuk verder gaat: in plaats van een leertraject van een tot drie jaar aan te bieden, ligt de nadruk juist op een leven lang leren en ontwikkelen. Continue bijscholing on the job, veelal met interactieve leermiddelen als video’s, webinars, praktijkcases of -opdrachten en digitale tests, is de norm en zorgt ervoor dat techprofessionals niet overspoeld raken door de voortrazende stroom aan IT-innovaties.

Verbind een leven lang leren aan doelen en waarden

Millennials en centennials willen nuttig werk doen en laten ook de waarden van een bedrijf zwaar meewegen bij hun oriëntatie op een baan en carrière. De leden van generatie Y gaan ervan uit dat ze een groot deel van hun tijd zullen besteden aan het opdoen van nieuwe ervaringen en het opnemen van nieuwe informatie. Zij voelen zich dan ook aangetrokken tot werkgevers met uitstekende trainingsprogramma’s en beschouwen dit als de belangrijkste arbeidsvoorwaarde die een werkgever te bieden heeft. Een dikke leasebak en een vet salaris? Leuk, maar bijzaak in vergelijking met voldoening, persoonlijke ontwikkeling, individuele vrijheid en flexibiliteit.

Millennials zijn in de regel ook persoonlijk en maatschappelijk betrokken mensen. Voor hen zijn persoonlijke en professionele doelen nauw met elkaar verweven. Voor werkgevers betekent dit dat het belangrijker wordt om duidelijk te zijn over doelen, waarden en ontplooiingsmogelijkheden. Een leven lang leren expliciet opnemen in het arbeidsvoorwaardenpakket en die missie verbinden aan persoonlijke waarden en maatschappelijke betrokkenheid? Het is een absolute vereiste voor de IT-crack van de toekomst. Een leven lang bouwen aan eigen mensen is ook een investering in toekomstbestendigheid. De vijver met ervaren ICT’ers wordt namelijk intensief bevist.

Start met een leven lang leren en ontwikkelen

Veel opleidingen en trainingen voor werkenden en zijinstromers richten zich primair op de korte termijn: het behouden of verbeteren van de huidige werkprestaties. Maar vanuit het perspectief van de samenleving en het individu moeten organisaties tegenwoordig opleidingen en trainingen aanbieden die een leven lang leren en ontwikkelen stimuleren. Dat geldt zeker voor een dynamische en technologiegedreven branche als de IT-sector, in het digitale tijdperk de belangrijkste motor en aanjager van economische innovatie.

Hoe je een leven lang leren kan omarmen en wat het je organisatie kan opleveren, lees je in onze businesscase over een leven lang leren en ontwikkelen. 

LEES BUSINESS CASE

Koen

Koen

Koen is marketeer en communicatiespecialist. Hij schrijft over o.a. Design Thinking, de IT-arbeidsmarkt en innovatie.